Als stress de overhand neemt: leer de signalen herkennen

Wanneer stress de bovenhand neemt, raakt het evenwicht in lichaam en geest snel verstoord. Stress ontstaat wanneer druk, emotionele situaties of traumatische gebeurtenissen het lichaam in een constante staat van alertheid houden. Ruim 20 % van de volwassenen geeft aan zich extra gestrest te voelen na een slechte nachtrust (Duly Health and Care).

Het is cruciaal dat men tijdig signalen herkent en passende maatregelen neemt om gezondheidsschade te vermijden.

Lichamelijke reacties bij stress

Bij blootstelling aan stressoren activeert het sympathische zenuwstelsel de aanmaak van adrenaline en cortisol (Ruud Meulenberg). Dit leidt tot verschillende lichamelijke gevolgen

• hartslag en bloeddruk nemen toe
• spierspanning en hoofdpijn treden op
• vermoeidheid en maag-darmklachten ontstaan

Langdurige blootstelling zonder herstel kan uitputting of burn-out veroorzaken (Ruud Meulenberg).

Psychische klachten en triggers

Triggers zijn gebeurtenissen, situaties of gedachten die een emotionele reactie opwekken. Men onderscheidt twee soorten (Ruud Meulenberg)

• intrinsieke triggers, zoals perfectionisme, schuldgevoelens of negatieve zelfspraak
• extrinsieke triggers, zoals lawaai, tijdsdruk of plotselinge veranderingen

Deze prikkels kunnen leiden tot angst, prikkelbaarheid en slaapproblemen. Onvoldoende slaap vergroot de mentale kwetsbaarheid nog verder, met een toename van stress bij meer dan 20 % van de volwassenen bij slaaptekort (Duly Health and Care). Het goede nieuws is dat het herkennen van persoonlijke triggers de eerste stap is naar herstel.

Gezondheidseffecten op lange termijn

Chronische stress kan uiteenlopende systemen in het lichaam ernstig belasten. In de onderstaande tabel staan enkele kenmerkende verschillen tussen acute en langdurige stress:

Voor meer over schadelijke effecten zie waar is stress slecht voor.

Stress beheren met technieken

Effectief stressmanagement begint met het identificeren van persoonlijke stressoren (Hersenfabriek). Vervolgens past men technieken toe die bij hem of haar passen. Enkele bewezen methoden zijn

• ademhalingsoefeningen, bijvoorbeeld de 4-7-8 techniek
• regelmatige lichaamsbeweging, zoals dagelijks 30 minuten wandelen
• voldoende slaap, idealiter 7 tot 9 uur per nacht
• gezonde voeding, met meer fruit, groenten, vis en noten
• mindfulness of meditatie, 10 minuten per dag
• professionele ondersteuning, bijvoorbeeld een coach of psycholoog

Het goede nieuws is dat deze methoden de stresshormoonspiegels kunnen normaliseren en herstel bevorderen (Hersenfabriek).

Kort samengevat en volgende stap

Kort samengevat ziet men dat langdurige stress zowel lichamelijke als psychische signalen afgeeft, en kan leiden tot ernstige gezondheidseffecten. Door triggers te herkennen en passende technieken toe te passen kan iemand de balans herstellen. Het advies is om bij aanhoudende klachten professionele hulp te overwegen. Het goede nieuws is dat deze stappen eenvoudig in de dagelijkse routine passen en op termijn gezondheid en veerkracht vergroten.